Roch Rupniewski

---

W kraju

Roch Rupniewski urodził się w 1802 lub 1804 roku w Turku, jako syn Jana Rupniewskiego oraz Tekli z Bońkowskich Rupniewskiej. Miał również brata, Nikodema Rupniewskiego. W młodości ukończył Szkołę Wojewódzką w Kaliszu. 22 grudnia 1825 roku złożył podanie o przyjęcie na Uniwersytet Warszawski, gdzie podjął studia na Wydziale Nauk i Sztuk Pięknych. Tytuł inżyniera cywilnego zdobył w lipcu 1830 roku.

W aktywny sposób zaangażował się w działalność Sprzysiężenia Wysockiego, którego działania doprowadziły do wybuchu powstania listopadowego. Razem z bratem, Nikodemem, był częścią grupy, która zaatakowała Belweder w nocy listopadowej, która miała miejsce 29 listopada 1830 roku. Roch, w stopniu porucznika, wstąpił do Akademickiej Gwardii Honorowej, gdzie został przydzielony do oddziału płk. Ludwika Kickiego. 4 grudnia 1830 roku oddział ten udał się w kierunku Modlina z zadaniem objęcia kontroli nad tamtejszą twierdzą.

W grudniu tego samego roku, Roch zaangażował się również w zbieranie funduszy na rzecz rodzin powstańców, co miało miejsce na ulicach Warszawy. 2 stycznia 1831 roku otrzymał awans na stopień kapitana Gwardii Honorowej. Po rozwiązaniu tej jednostki, służył jako podporucznik w 1 Pułku Jazdy Kaliskiej. Już 3 kwietnia pełnił funkcję adiutanta polowego przy generale Kickim, a 14 maja został awansowany na porucznika w 5 Pułku Ułanów, zachowując jednocześnie dotychczasową funkcję.

Ruch Rupniewski brał udział w okazałych bitwach, takich jak bitwy pod Grochowem, Dębem Wielkim, Kałuszynem oraz Ostrołęką, gdzie wyniósł z pola bitwy ciało poległego generale Kickiego. 17 marca, za swoje zasługi, został odznaczony Krzyżem Złotym Virtuti Militari przez generała Skrzyneckiego. Ponadto, znalazł się w składzie Sądu Wojennego Nadzwyczajnego, powołanego w Warszawie w czerwcu 1831 roku, którego celem było rozpatrzenie sprawy gen. Antoniego Jankowskiego, oskarżonego o zdradę stanu. Pomimo braku dowodów winy, wzburzony tłum dokonał samosądu na general podczas krwawych rozruchów, które miały miejsce 15 sierpnia 1831 roku.

Wrzesień tego samego roku zastał go podczas walki w obronie Warszawy.

Na emigracji

Po zakończeniu powstania Roch Rupniewski zdecydował się na emigrację do Europy zachodniej. Dotarł do Francji 17 listopada 1831 roku. Na początku osiedlił się w Paryżu, gdzie wstąpił do Komitetu Narodowego Polskiego oraz do Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, co miało miejsce 10 kwietnia 1832 roku. Później zamieszkał w Bourges. W Królestwie Polskim za jego udział w zamachu na wielkiego księcia Konstantego wydano zaoczny wyrok śmierci, który potem zamieniono na dożywotnią banicję 16 września 1834 roku. W wyniku tych wydarzeń jego majątek został skradziony.

W 1832 roku wstąpił do paryskiej loży wolnomularskiej Trójcy Niepodzielnej (Trinité Invisible), w której zajmował wysokie stanowiska. Uczestniczył w wyprawie Józefa Zaliwskiego do Polski, gdzie został mianowany emisariuszem okręgowym partyzantki w powiecie pułtuskim oraz ostrołęckim. W Królestwie był poszukiwany listem gończym.

Po powrocie do Francji brał aktywny udział w wyprawie sabaudzkiej pod komendą generała G. Ramorina. Został jednak wydalony z Francji i osiedlił się w Anglii, przybywając tam 10 czerwca 1834 roku. 11 lipca 1834 roku złożył podpis pod deklaracją krytykującą politykę ks. A.J. Czartoryskiego. Związał się z Młodą Polską, a później z lewicą Ogółu Londyńskiego. Rok 1835 przyniósł mu nieudane starania o mandat do Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. W lutym 1835 roku przeniósł się do Portsmouth, gdzie został członkiem Komisji Redakcyjnej sekcji Grudziąż TDP, która później przyjęła nazwę Gromada Grudziąż Ludu Polskiego (30 października 1835 – data opublikowania odezwy Do Emigracji Polskiej). Roch Rupniewski był jednym z założycieli Gromady, jednak formalny przystąpienie do niej miało miejsce dopiero 6 listopada 1835 roku. Pełnił rolę członka Komisji Przygotowawczej oraz współautora ideologicznego programu organizacji.

Rupniewski nie ograniczał się jedynie do działalności politycznej; zaangażował się w edukację niepiśmiennych chłopów-żołnierzy. W Portsmouth jednak był oskarżany o dzielenie Polaków, co wiązało się z plotkami oraz intrygami, które były szerzone m.in. w publikacjach paryskiego pisma Młodej Polski – Północy. 30 października 1835 roku został skreślony z listy członków TDP, co miało związek z jego akcesem do Gromady. W szóstą rocznicę wybuchu powstania, tj. 29 listopada 1836 roku, podpisał odezwę Gromad do polskiego ludu na rodzinnych ziemiach. Pojawiają się przypuszczenia, że był on autorem niektórych odezw i rezolucji przygotowanych przez Gromadę Grudziąż.

W 1837 roku Rupniewski przeniósł się na wyspę Jersey, gdzie objął stanowisko sekretarza lokalnej Gromady Humań. W 1840 roku, być może, uniemożliwił rozmowy zjednoczeniowe między Gromadami oraz Ogółem Londyńskim. Po rozwiązaniu Gromady Humań (22 maja 1843 roku) przyłączył się do Gromad Ludu Polskiego. 7 maja 1846 roku ponownie wstąpił w struktury Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. W 1848 roku działał jako przedstawiciel TDP, dążąc do przewozu Polaków z Londynu oraz Portsmouth do kraju. Sam również udał się do Poznania, aby wziąć udział w wydarzeniach Wiosny Ludów w Polsce. Po klęsce powstania powrócił do kraju, jednak 26 lutego 1849 roku osiedlił się w Londynie.

W stolicy Anglii został członkiem „The Polish National Chapter”, który stanowił kapitułę przy loży wolnomularskiej „Polish National Lodge”. W sprawach politycznych utrzymywał stałą opozycję do obozu Hotelu Lambert. W 1854 roku podpisał kolejną deklarację skierowaną przeciwko polityce ks. A.J. Czartoryskiego. W 1856 roku wyraził stanowisko nieakceptujące carskiej amnestii. Lata 1855, 1857 oraz 1858 przyniosły mu kolejne, nieudane próby zdobycia mandatu w Centralizacji TDP. W 1866 roku przyłączył się do Zjednoczenia Emigracji Polskiej.

Rupniewski pisał poezję patriotyczną, chociaż większość jego utworów pozostała niepublikowana. Wyjątek stanowił tomik poezji Niezabudki jerseyskie, który został wydany dzięki staraniom Zenona Świętosławskiego w Jersey w 1854 roku. Pod koniec swojego życia osiedlił się w Liverpoolu, gdzie zmarł w dniu 26 lub 30 grudnia 1876 roku. Ostatni zarejestrowany adres to 142 Huskisson Street w Liverpoolu. Znajduje się na cmentarzu Toxteth Park. Pomnik nagrobny został ufundowany ze składek emigrantów, jednak nie przetrwał do czasów współczesnych. W razie przypuszczeń, nie założył rodziny.

W kulturze

Roch Rupniewski jest postacią znaczącą w literaturze, a jego obecność została szczegółowo opisane w powieści Tadeusza Hołuja – Królestwo bez ziemi, opublikowanej w 1968 roku. W tej narracji pojawia się jako aktywny działacz Gromad Ludu Polskiego, a jego działania mają miejsce w Portsmouth.

Rupniewski jest również przedstawiony w popularnej grafice autorstwa Fryderyka Krzysztofa Dietricha, zatytułowanej Atak spiskowców na Belweder 29 listopada 1830 r. Obraz ten ukazuje dramatyczną scenę, w której grupa dziewięciu spiskowców próbuje wedrzeć się na dziedziniec pałacowy. Wśród nich widnieje Roch Rupniewski, a wśród innych postaci w tej kompozycji można dostrzec także jego brata, Nikodema Rupniewskiego.

---

Oceń: Roch Rupniewski

---