Jehuda Widawski

---

Życiorys

Do 1939 roku

Rodzina Jehudy Widawskiego, w skład której wchodził jego ojciec Abram oraz matka Lea, prowadziła hurtownię galanterii w Turku aż do 1930 roku. Do 1929 roku mieszkał w Turku, a następnie przeniósł się z rodzicami do Łodzi, gdzie zamieszkiwali jego dziadkowie. W 1935 roku ukończył Publiczną Szkołę Powszechną, a potem uczęszczał do wieczorowego gimnazjum z siedzibą przy ul. Cegielnianej 57 (obecnie ul. S. Jaracza), jednak nie dokończył nauki w tym miejscu.

Już jako nastolatek rozpoczął działalność zawodową, zakładając własną firmę zajmującą się handlem tekstyliami, w tym bielizną oraz odzieżą. Jego przedsiębiorstwo, znajdujące się w Łodzi przy ul. Lipowej 43, dostarczało wyroby tekstylne dla wojska oraz do lokalnych sklepów. Otrzymał zezwolenie na prowadzenie działalności od Wojewody Łódzkiego mimo swojego młodego wieku w 1935 roku. W latach 1935–1939 aktywnie uczestniczył w życiu społecznym oraz w partii rewizjonistycznej w Łodzi, kierowanej przez lokalnego lidera Włodzimierza Żabotyńskiego. Mieszkał wtedy przy ul. Zachodniej 36.

Lata okupacji

W momencie wybuchu II wojny światowej oraz zajęcia Łodzi przez Niemców we wrześniu 1939 roku, celem ich działań była także deportacja ludności żydowskiej. W lutym 1940 roku w najbiedniejszej dzielnicy Łodzi – Bałutach – utworzono getto dla Żydów, zwane Ghetto Litzmannstadt. Widawski został tam uwięziony w marcu 1940 roku wraz z innymi rodzinami żydowskimi, stając się mieszkańcem getta. Zamieszkiwał przy ul. Zielnej 13, gdzie przez dwa lata prowadził warsztat galanteryjny, produkujący kołnierzyki do sukienek damskich oraz inne akcesoria.

Później założył gettowe przedsiębiorstwo galanteryjne przy ul. Młynarskiej, zatrudniając 25 kobiet oraz jednego mężczyznę, który zajmował się prasowaniem. W getcie organizował nielegalne ośrodki pracy oraz edukacji dla dzieci oraz młodzieży, szczególnie po likwidacji szkolnictwa w październiku 1941 roku. Jednym z celów jego działań było „postarzanie” dzieci w dokumentach, co miało na celu ochronę ich przed deportacjami do obozów zagłady, takich jak Kulmhof czy Auschwitz. Zatrudniał grupę 48 dziewcząt z rodzin inteligenckich, a także organizował podobną grupę przy ul. Żydowskiej, ucząc je szycia na maszynach Singer.

29 sierpnia 1944 roku został wysłany ostatnim transportem do Auschwitz-Birkenau, gdzie spędził 8 dni, po czym został przeniesiony do fabryki metalowej FDMV w Friedlandzie koło Wałbrzycha, w ramach przymusowej pracy. Razem z 300 innymi robotnikami produkowali skrzydła do samolotów. Pracował tam od 8 września 1944 do 8 maja 1945 roku. Po zakończeniu działań wojennych, w końcu maja 1945 roku, powrócił do Łodzi, gdzie zastał swojego młodszego brata Szyję, z którym przetrwał w obozie.

1945–1950

Po wojnie, w latach 1945–1950, Jehuda Widawski ponownie otworzył działalność gospodarczą w Łodzi, kontynuując pracę przy ul. Lipowej 43. Jego nowa firma produkowała na ręcznych krosnach chusty dla kobiet oraz wełniane szale, zaś na mechanicznych krosnach wytwarzano tkaniny wełniane.

Emigracja

31 stycznia 1950 roku Jehuda, wraz z żoną oraz synem, który urodził się w 1947 roku, wyemigrował z Polski do Izraela. Osiedlił się w Tel Awiwie, gdzie rozpoczął działalność gospodarczą na własny rachunek, współpracując z partnerami Bernsztajnem oraz Waserzugiem. W 1955 roku opuścił spółkę i przeszedł do branży motoryzacyjnej, zakładając hurtownię, specjalizującą się w sprzedaży motocykli oraz części zamiennych do samochodów, w tym także przedstawicielstwo na części zamienne do niemieckich pojazdów osobowych. Z czasem, prowadził hurtownię części do samochodów japońskich, nawiązując aktywną współpracę na tym rynku.

W Izraelu Jehuda Widawski angażuje się także w upamiętnianie Holocaustu w ramach współpracy z Jad Waszem, gdzie znajduje się nagranie jego wspomnień z tego tragicznego okresu. Jest również aktywnym członkiem lokalnego Stowarzyszenia Byłych Łodzian, pełniąc rolę w zarządzie tej organizacji.

Kontakty z Polską

Jehuda Widawski jest osobą, która z pełnym zaangażowaniem propaguje wiedzę o Łodzi z czasów Holocaustu. Jego działalność obejmuje również istotną pracę nad restaurowaniem zniszczonego cmentarza żydowskiego w tym mieście. Dzięki jego staraniom, byli łodzianie rozproszeni po całym świecie mają możliwość odnajdywania i odwiedzania grobów swoich bliskich.

Widawski jest aktywnym członkiem Fundacji Monumentum Iudaicum Lodzense, w której ramach przyczynia się do porządkowania cmentarza żydowskiego. Jego działania obejmują budowę i finansowanie tysięcy nagrobków na Polu Gettowym, w którym spoczywają osoby, które zmarły w czasie okupacji w getcie.

Od lat 1987–2010, kiedy to wznowiono relacje między Polską a Izraelem, Jehuda Widawski utrzymywał stały kontakt z rodzinym miastem oraz Łodzią. W ciągu roku odwiedzał Polskę średnio cztery razy, a szczególnie ważna była dla niego data 29 sierpnia, kiedy to uczestniczył w obchodach rocznicy likwidacji Litzmannstadt Getto.

Widawski był również zaangażowany w odnowienie synagogi oraz jesziwy w Lublinie, co jest dokumentowane jako znaczący wkład w społeczność żydowską. Synagoga w Jeszywas Chachmej Lublin to miejsce, które zyskało na znaczeniu dzięki jego wysiłkom.

Jego prace były szeroko opisywane w polskiej oraz hebrajskiej prasie. Otrzymał również szansę na wystąpienie w formie wywiadów radiowych w Radio Łódź, a także miał możliwość przeprowadzenia rozmów z studentami Uniwersytetu Łódzkiego, co dodatkowo przyczyniło się do promocji wiedzy o jego aktywności i pasji do historii Łodzi.

Wyróżnienia i odznaczenia

Jehuda Widawski jest wielokrotnie wyróżniany i nagradzany zarówno w Izraelu, jak i w Polsce za swoje znaczące osiągnięcia. W dniu 21 sierpnia 2009 roku, na mocy postanowienia prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Lecha Kaczyńskiego, otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi za swoje cenne zasługi w zakresie dialogu polsko-żydowskiego oraz promocji współpracy między różnymi narodami.

W dodatku, miasto Łódź uhonorowało go przyznając medal „Za Zasługi dla Miasta Łodzi”. Ceremonia wręczenia tego odznaczenia miała miejsce podczas uroczystości związanych z 65-leciem likwidacji Getta Litzmannstadt, która odbyła się 27 sierpnia 2009 roku.

---

Oceń: Jehuda Widawski

---